پارچه پشمی چه نوع پارچه ای است؟

پشم نوعی پارچه است که از طریق موهای حیوانات متنوعی به دست می آید. اگرچه بیشتر مردم کلمه پشم را با گوسفند مرتبط می دانند، اما در حقیقت گونه های متنوعی از پشم وجود دارد که از طریق حیواناتی به غیر از گوسفند تولید می گردد. برای تولید پشم، تولید کنندگان موهای حیوانات را برداشت می کنند و آنها را به نخ می ریسند. آنها سپس این نخ را به پوشاک یا دیگر شکل های منسوجات می بافند. پشم به خاطر دوام پذیری و ویژگی های عایق گرمایی که دارد، مشهور گردیده است؛ با توجه به نوع مویی که تولید کنندگان برای ساخت پشم به کار می برند، این پارچه ممکن است از مزایای اثرات عایق طبیعی که حیوانات از طریق آن در سراسر زمستان خود را گرم نگه می دارند، استفاده کند.

پشم و پنبه در طول قرنها به برترین و پرکاربردترین منسوجات در جهان تبدیل گشته اند. امروزه هر یک از این پارچه ها به یکی از حوزه های مشخص ورود کرده اند و پشم به دلیل ویژگی های منحصر به فردش همچنان محبوب باقی مانده است. پنبه تقریبا شامل گیاه سلولز است، اما نزدیک به ۹۷ درصد از پشم را پروتئین و مابقی را چربی تشکیل داده است که باعث می شود تا برای مصارف و کاربردهایی که پنبه مناسب نیست، مورد استفاده قرار گیرد.
وقتی پشم به منسوجات بافته می شود، یک حالت موج طبیعی به نام crimp در آن ایجاد می گردد. این چین خوردگی به خواص عایق پشم کمک می کند که به دلیل توده پشم موجود به طور طبیعی هوا را به دام می اندازد. بعضی از انواع پشم نسبت به پشم های دیگر چین خوردگی بیشتری دارند و بیشتر این چین خوردگی در یک پوشاک بافته شده که خاصیت عایق بیشتری دارد، یافت می گردد.
پشم در مقایسه با پنبه و دیگر مواد منسوج طبیعی یا مبتنی بر گیاه، در برابر شعله مقاومت بیشتری دارد. این ماده شعله را پخش نمی کند و در عوض شعله را به صورت خودکار و خودجوش خاموش می نماید. بنابراین این نوع از منسوج در کاربردهایی که به پایین بودن اشتعال پذیری نیاز است، بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.

گوسفندان پیش از اینکه اهلی شوند، موهای بیشتری نسبت به پشم داشتند. این موها به عنوان یک ماده منسوج قابلیت استفاده زیادی نداشتند. وقتی در حدود ۱۱ هزار سال پیش، گوسفندان اهلی گردیدند، پرورش دهندگان گوسفند شروع به انتخاب کردن بعضی از خصوصیات اختصاصی در گله هایشان کردند و باعث شدند تا گوسفندان به تدریج پشمی تر شوند.
شواهد اولیه حاکی از آن است که پوشاک تولید شده از طریق پشم گوسفند برای اولین بار در حدود ۴ هزار سال پیش از میلاد تولید گردیده است، اما این احتمال وجود دارد که بشر بیش از ۸ هزار سال پیش به تولید پوشاک بافتنی اقدام کرده باشد. هر چند که شواهدی وجود دارد که نشان می دهد گوسفند پشمی در حدود ۴ هزار سال پیش به اروپا وارد گردیده است، اما نخستین سرنخ از وجود گوسفند پشمی در اروپا به منسوج پشمی حدود ۱۵۰۰ سال پیش بر می گردد که دانمارک نگهداری می شود.
پشم در کنار لینن و چرم، مهمترین منسوجات امپراطوری رم بودند و این منسوج در طول قرون وسطی بیشتر وارد زندگی اروپایی ها گردید. در حقیقت در حدود سال ۱۲۰۰ میلادی، تولید پشم به مؤلفه اصلی اقتصاد ایتالیا تبدیل شد.

خانواده های مشهور ایتالیایی مانند مدیچی (Medici)، تمام ثروت خودشان را از طریق تولید پشم به دست آورده اند. تولید پشم با شروع دوره رنسانس به بقیه اروپا نیز سرایت کرد، اما بعد از عصر استعمار بود که اروپایی ها توانستند تا پشم گوسفند را به سایر کشورها صادر نمایند. زمانیکه امپراطوری بریتانیا، پشم را به قاره استرالیا معرفی نمود، مسیر صنعت جهانی پشم با تغییرات گسترده ای مواجه شد. جمعیت تولید گوسفند استرالیا با وجود فضاهای وسیع از چراگاه های ایده آل که به درد بخور و قابل حصول هستند پس از گذشته چند دهه به مرز انفجار رسیده است. هنوز هم پایتخت پشم جهان استرالیا باقی مانده است و نیوزلند یکی دیگر از کشورهای تولید کننده اصلی پشم محسوب می شود.
با توسعه الیاف مصنوعی، تقاضای جهانی پشم به شدت کاهش یافته است، اما نوآوری های این حوزه با کاهش و افت رو به رو نگردیده است. سوپر وول (Superwool) نوعی پشم است که شما می توانید آن را از طریق ماشین لباسشویی بشورید و به وسیله دستگاه خشک کن خشک نمایید. حتی یک شرکت ژاپنی نوع پشم مخصوص کت و شلوار را در سال 2007 ابداع نموده است که مصرف کنندگان می توانند آن را در زیر دوش بشورند و ظرف چند ساعت خشک کنند.

پارچه پشمی چگونه تولید می شود؟

تولید پشم با چیدن پشم های دام آغاز می شود. پشم بعضی از دام ها فقط یکبار در سال زده می شود، اما زدن سه بار پشم بعضی از آنها نیز امکان پذیر است. در ادامه پشم چیده شده تمیز می گردد و درون عدل ها دسته بندی می شود. چند روش مختلف برای حذف کردن چربی پشم در پشم خام وجود دارد، اما بیشتر تولید کنندگان بزرگ از کاتالیست های شیمیایی برای این فرآیند استفاده می کنند.
وقتی الیاف پشم تمیز و دسته بندی شد، در فرآیندی به نام کاردینگ به رشته های بلند تبدیل می گردند. این رشته های کارد شده سپس به نخ ریسیده می شوند و بعد از شستشوی نهایی این نخ می توان پوشاک و دیگر منسوجات بافتنی را تولید نمود.

در نهایت منسوجات کامل شده برای توسعه ویژگی های خاص در معرض انواع مختلفی از فرآیندهای پس از تولید قرار می گیرند. مثلا فولینگ (Fulling = پر کردن)، غوطه وری منسوج پشمی در آب برای تولید در هم پیچیدگی الیاف است و کاربینگ (crabbing) فرآیند تنظیم دائمی این در هم پیچیدگی است. در نهایت تولید کنندگان پشم ممکن است تولیداتشان را برای اهداف مقاومت نسبت به جمع شدگی مورد استفاده قرار دهند و به ندرت ممکن است محصولات پشمی کامل شده را رنگ آمیزی نمایند.
در مجموع فرآیند تولید پارچه پشمی را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:

1. پشم چینی: تولید پشم با چیدن پشم دام ها شروع می گردد.
2. تمیز کردن: در ادامه پشم چیده شده تمیز می شود.
3. دسته بندی کردن: پشم سپس در عدل ها دسته بندی می گردد.
4. کاردینگ: کاردینگ فرآیند تبدیل الیاف به رشته های بلند است.
5. نخ ریسی کردن: این الیاف کارد شده سپس به نخ ریسیده می شوند.
6. بافتن: بعد از شستشوی نهایی، این نخ را می توان به پوشاک و دیگر منسوجات بافتنی بافت.
7. پس از تولید: در نهایت منسوجات کامل شده برای توسعه ویژگی های خاص در معرض انواع مختلفی از فرآیندهای پس از تولید قرار می گیرند.

پارچه پشمی چه کاربردی دارد؟

بشر در طول سال ها برای استفاده از پشم، روش های متعددی را یافته است. اگرچه پشم در اصل در کاربردهای مصرفی مورد استفاده قرار می گیرد، اما این ماده به خاطر دوام پذیری و ویژگی های مقاومت در برابر شعله در کاربردهای صنعتی نیز محبوب گردیده است.
هر چند که الیاف نازک تر پشم ممکن است برای تولید پوشاکی که تماس مستقیم با پوست دارند، به کار روند، اما استفاده از پشم برای لباس های مخصوص بیرون یا دیگر انواع پوشاک که تماس مستقیمی با بدن ندارند، بسیار رایج است. مثلا بیشتر کت و شلوارهای رسمی دنیا از الیاف پشمی تشکیل شده اند و این منسوج معمولا برای تولید ژاکت، کلاه، دستکش و دیگر انواع لوازم تزئینی و پوشاک مورد استفاده قرار می گیرد.

پارچه پشمی در چه مناطقی از جهان تولید می شود؟

استرالیا براساس نقشه جهان، ۲۵ درصد از پشم دنیا را تولید می نماید که باعث می شود تا بزرگترین کشور تولید کننده پشم به شمار آید. چین که یکی از بزرگترین بازارهای منسوج و صنایع نساجی دنیا را دارد، ۱۸ درصد از پشم جهان را تولید می کند. ایالات متحده و نیوزلند با تولید ۱۷ و ۱۱ درصد از تولید پشم جهان به ترتیب سومین و چهارمین تولید کننده برتر پشم به حساب می آیند.

قیمت پارچه پشمی به چه صورت است؟

شرکت نوآوری پشم استرالیا (Australian Wool Innovation) به صورت هفتگی گزارشات مربوط به قیمت پشم را برحسب کیلوگرم ارائه می دهد. شما می توانید از گزارشات قیمتی این سازمان برای سنجش قیمت های فعلی پشم استرالیا استفاده کنید. در حال حاضر پشم تمیز استرالیا برای هر کیلوگرم در حدود 60/19 دلار قیمت دارد.
بنابراین پشم به طور قابل توجهی از پنبه که رقیب اصلی آن در عرصه جهانی محسوب می شود، گرانتر است. پشم از بیشتر جایگزین های مصنوعی کمی قیمت بیشتری دارد، اما مزایای منحصر به فردی که دیگر پارچه های مصنوعی ایجاد نمی کنند را ارائه می دهد.

چه تفاوتی بین انواع مختلف پارچه پشمی وجود دارد؟

انواع مختلفی از پشم وجود دارد که همه آنها به وسیله گوسفند تولید نمی شوند.

پشم مرینو (Merino wool)

پشم مرینو یکی از متداول ترین انواع پشم به حساب می آید. بیشتر گوسفند مرینوس در استرالیا پرورش داده می شود و پشم حاصل شده از گوسفند مرینوس جهت تولید انواع مختلفی از پوشاک و مواد صنعتی به کار برده می شود. این نوع از پشم می تواند زیر ۲۰ میکرون قطر داشته باشد. این مسئله باعث می گردد تا این پشم یکی از ریزترین انواع محصولات بافتنی لقب گیرد. هر چند که گوسفند مرینوس در اصل در اسپانیا پرورش داده شده است، اما امروزه به سختی تولید پشم مرینو در این کشور اروپایی اتفاق می افتد. از آنجا که پشم مرینو نسبتا چربی زیادی دارد، بنابراین قبل از فرآوری لازم است تا چربی پشم این نوع از منسوج پیش از اینکه به نخ ریسیده شود، حذف گردد.

پشم کشمیری (Cashmere Wool)

پشم کشمیر یکی از گران ترین و لوکس ترین انواع پشم به شمار می آید. نام کشمیر از منطقه کشمیر هند گرفته شده است. بزهای پوشیده با خز تأمین کننده پشم کشمیر در منطقه ای به نام کشمیر زندگی می کنند. کشمیر با موهایی که قطری کمتر از ۱۸ میکرون دارد، به نرمی و نازکی پشم مرینو است. با این حال قیمت بالای پشم کشمیر ناشی از این واقعیت است که بزهای کشمیر فقط می توانند سالانه حدود ۱۵۰ گرم پشم تولید نمایند. این موضوع سبب می گردد تا این نوع از پشم به کالایی کاملا مورد نظر تبدیل شود.

پشم موهر (Mohair Wool)

پشم موهر از بزهای آنگورا به دست می آید که به طرز عجیبی موجی و ضخیم هستند. هر چند که جمع آوری پشم موهر بدون آسیب زدن به بزهای آنگورا امکان پذیر است، اما صنعت موهر به دلیل بد رفتاری گسترده با این حیوانات حاوی پشم برای نسل های متوالی درگیر حواشی بوده است. هر چند که این نوع از پشم ممکن است خیلی موج دار نباشد، اما موی موجی بزهای آنگورا به صورت طبیعی منجر به منسوجات بافتنی بسیار موجدار می شود. موهر در بین دهه های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میلادی، در بعضی از شهرها به لباس رایج و مرسوم تبدیل شده بود، به گونه ای که مردم فرش های تولید شده از پشم موهر را در خانه هایشان پهن می کردند. این وضعیت تا زماینکه مسئله سوء استفاده از حیوانات در صنعت موهر پدیدار نشده بود، ادامه داشت.

پشم آلپاکا (Alpaca Wool)

مردم در آفریقای جنوبی به مدت هزاران سال، آلپاکاها را به دلیل پشم هایشان پرورش می دادند. آلپاکاهای جوانتر می توانند موهایی به کوچکی 15 میکرون داشته باشند، اما پشم آلپاکا با گذشت سن زبر می شود و این مسئله باعث می گردد تا الیاف آلپاکاهای پیر برای اهداف صنعت پوشاک مناسب نباشد. پرورش دهندگان مختلف آلپاکا وجود دارند که از پشم این دام استفاده می نمایند. پشم آلپاکای سوری (Suri alpaca) در میان گونه های این منسوج طبیعی طرفداران بیشتری دارد. هر چند که بعضی از تولید کنندگان از پشم آلپاکای خالص برای تولید پوشاک استفاده می کنند، اما بیشتر تولید کنندگان این نوع از پشم را با گونه های ارزان تر پشم جهت دستیابی به مزایای شکل دهی الیاف آلپاکا بدون متحمل شدن هزینه های اضافی ترکیب می نمایند.

پشم شتر (Camel Wool)

در اوایل قرن بیستم، لباس های تولید شده از موی شتر مقبول نبودند. پشم شتر به گونه ای عجیب عایق است، اما نسبت به انواع دیگر پشم از طول عمر کمتری برخوردار است. از آنجا که موی شتر نسبتا زیر است، لذا برای لباس هایی که با پوست تماس مستقیم دارند، مناسب نیست.

پشم ویرجین (Virgin Wool)

این نوع از پشم به عنوان پشم بره نیز شناخته می شود. پشم ویرجین از طریق اولین پشم چینی بره تولید می گردد. این عبارت می تواند به پشم هایی که قابلیت بازیافت نیز ندارند، اشاره داشته باشد.

پشم آنگورا (Angora Wool)

پشم آنگورا از طریق پرورش نوع خاصی از خرگوش به دست می آید که موهای بسیار نرم و ریزی دارد. این نوع از پشم بسیار گران است و خرگوش هایی که این نوع پشم را تولید می نمایند، معمولا در محیط های انسانی نگه داشته نمی شوند.

پشم ویکونا (Vicuna Wool)

ویکونا یا ویکانا نوعی آلپاکا است که منحصرا بومی کشور پرو به شمار می آید. پشم ویکونا گران ترین نوع پشم موجود محسوب می گردد. دلیل این گرانی عمدتا به دلیل محافظت کشور پرو از منقرض شدن این گونه به وجود آمده است.

پشم لاما (Llama Wool)

پشم لاما برای پوشیدن شدن در نزدیکی پوست بسیار زبر است، اما برای پوشاک مخصوص بیرون مناسب است. پیدا کردن پرورش دهنده ای که پشم لاما را تولید کند، نسبتا کم است.

پشم کیویوت یا گاومیش نر (Qiviut Wool)

کیویوت نوعی گاو مشک بومی آلاسکا است. هر چند که الیاف تولید شده توسط این حیوان بسیار زبر است، اما آنها نسبت به پشم گوسفند هشت برابر بیشتر گرما را حفظ می نمایند. این مسئله باعث می گردد تا کیویوت برای تولید دستکش، کلاه و انواع دیگر لباس های مخصوص آب و هوای سرد ایده آل باشد.

پارچه پشمی چه تأثیری بر محیط زیست دارد؟

از آنجا که پشم یک منسوج طبیعی است، لذا ذاتا بر روی محیط زیست تأثیر منفی ندارد. تا زمانیکه به دام های تولید کننده پشم اجازه داده شود که آزادانه زندگی کنند، با نشاط به ادامه حیات بپردازند و در معرض روش های غیرانسانی قرار نگیرند، می توان تولید پایدار پشم را امکان پذیر دانست.
با این حال فقط چون تولید پشم می تواند پایدار باشد، به این معنی نیست که محصول همیشه پایدار است. در حقیقت عمده تولید پشم یا توسط روش های غیر انسانی به دست می آید با باعث تخریب محیط زیست می گردد. تولید کنندگان پشم در هر جایی از دنیا برای به دست آوردن سود بیشتر از تأثیرات صنعت خودشان بر روی محیط زیست و دام های وابسته بر آن چشم پوشی می کنند و از روش های ذاتا پایدار که انسان ها برای هزاران سال آنها را دنبال کرده اند، صرف نظر می نمایند و هم به دام های حاوی پشم و هم به محیط طبیعی خودشان آسیب می رسانند.
مثلا یکی از انجمن های مدافع حقوق حیوانات به نام PETA، مطالب بدی را در مورد صنعت پشم عنوان نموده است. از آنجا که PETA یک سازمان نسبتا رادیکالی است، لذا تمام مواردی که این سازمان عنوان می کند را باید به دید شک و تردید به آن بنگرید. مثلا مشخص نیست که تخمیر گوارشی گوسفند برای محیط زیست چه تأثیری دارد.
با این حال نمی توان در مورد این قضیه شک کرد که پرورش دهندگان گوسفند می توانند عامل تخریب خاک و آسیب به دیگر انواع زمین ها باشند. مدفوع گوسفند می تواند منابع آبی را آلوده نمایند و مواد شیمیایی سمی که گوسفند را برای از بین بردن انگل ها در آن می شویند، اغلب به محیط زیست اطراف وارد می گردد.
علاوه بر این، پرورش دهندگان گوسفند به طور معمول حیواناتی نظیر گرگ صحرایی و کانگورو را که به نظر آنها به مزارع پرورش گوسفند آسیب می رسانند، می کشند. تولید پشم می تواند برای خود حیوانات حاوی پشم هم مضر باشد؛ مثلا صنعت پشم موهر از زمانیکه گروه هایی مانند PETA به شرایط وخیم بزهای آنگورا که در زمان تولید این منسوج در معرض آن قرار می گیرند، اشاره کرده اند، در حالتی از بحث و جدال ثابت قرار گرفته است.

گواهینامه های موجود برای پارچه پشمی

سازمان های متنوعی براساس معیارهای مشخصی به تأیید کردن پشم می پردازند. بعضی از معیارهای تأیید کننده به کیفیت پشم و پایداری پرورش دادن و فرآیندهای تولیدی که برای آماده کردن پشم برای استفاده مصرفی به کار می رود، مربوط می شود. استاندارد مسئول پشم (RWS) یکی از شاخص ترین گروه های تأیید کننده پشم است که پشم حیوانات مختلف را مورد تأیید قرار می دهد؛ Woolmark که تولید کننده اصلی پشم به حساب می آید، آزمایش شخص ثالث را برای دیگر شرکت های تولید کننده پشم ارائه می دهد و سازمان بین المللی منسوج پشم (IWTO) نیز خدمات معتبری برای تأیید پشم فراهم می کند.

نام پارچه	پشم
نام دوم شناخته شده پارچه	کشمیر، فلیس (fleece)، خز، مو و توئید (tweed)
ترکیبات پارچه	الیاف مویی حاصل شده از حیوانات مختلف
تغییرات ممکن تراکم نخ در پارچه	بالای ۲۰۰؛ در تراکم های نخ بالاتر، شکنندگی بیشتری دارد
قابلیت تنفس پارچه	قابلیت تنفس معقول
قابلیت مقاومت در برابر رطوبت	بالا
قابلیت حفظ گرما	بالا
قابلیت ارائه کشش	متوسط
حساس به کرکی شدن یا قل زدن	بالا
اولین کشور سازنده این نوع پارچه	ایران باستان
بزرگترین صادر کننده/ کشور برتر تولید کننده	استرالیا
دمای توصیه شده برای شستشو	گرم یا سرد
کاربرد در	جوراب، ژاکت، کت و شلوار، شلوار، لباس زیر، کلاه، دستکش، دیگر شکل های لباس آب و هوای سرد، فرش، لباس آتش نشانی و عایق بندی.