ارگانزا (organza) نوعی پارچه سبک وزن است که بافت ساده دارد. این نوع از پارچه بسیار ظریف است، معنی با تراکم بسیار پایین بافته می شود؛ این پارچه به دلیل نوع بافتش یک پارچه شفاف و تا اندازه ای شل و ول است. به دلیل شفافیت و قابلیت تنفس زیاد پارچه ارگانزا، معمولا از آن برای تولید لباسهایی استفاده می شود که انواع ضخیم تر لباس ها را می پوشانند و گاهی اوقات هم برای تولید انواع متنوع منسوجات خانگی از آن استفاده می گردد.

در گذشته پارچه ارگانزا منحصرا از ابریشم ساخته می شد. با این وجود ظهور پارچه های کاملا مصنوعی مانند پلی استر و نایلون، تولید این پارچه را از مواد پایه دیگر نیز امکان پذیر کرده است. به دلیل ماهیت فوق العاده ظریف پارچه ارگانزا، نمی توان آن را با ماشین لباسشویی شست. در عوض شستشوی این نوع پارچه با دست ضروری است و بسیاری از مصرف کنندگان ترجیح می دهند که پارچه ارگانزا را به صورت خشک تمیز کنند.
ارگانزا پارچه ای است که بافت ساده دارد. نخهای تار و پود آن که دو رشته متضاد هستند در فرآیند بافندگی پارچه به هم بافته می شوند. نخهای تار و پود در این پارچه به اندازه هم هستند. در این پارچه تعداد پودها در هر اینچ برابر با تعداد تارها در هر اینچ است. از آنجا که پارچه ارگانزا بسیار سبک است، کیفیت آن به جای اینکه براساس تراکم نخ سنجیده شود، بر مبنای سوراخ در هر اینچ (HPI) محاسبه می گردد. برای به دست آوردن این اندازه گیری، تعداد سوراخ ها در هر اینچ مربع پارچه شمرده می شود. هر چه شاخص (HPI) بالاتر باشد، کیفیت پارچه ارگانزا بهتر است.

اصطلاح ارگانزا از کلمه «organzine» گرفته شده است، این کلمه در عصر حاضر به هر نوع رشته ابریشمی که با روش نخ ریسی پیچشی ساده تولید می شود، اشاره دارد. ارگانزا مانند اکثر پوشاک های ابریشمی از مناطق پیرامون جاده ابریشم (یک شبکه باستانی از مسیرهای تجاری است که از چین تا اروپا امتداد یافته است) سرچشمه گرفته است. با این حال هر دو اصطلاح «organzine» و «organza» از هیچ نوع گویش چینی مشتق نشده اند، در عوض این کلمات از کلمه «Urgang» استخراج گردیده اند که نام شهری در منطقه ترکستان بوده است. این منطقه یکی از محبوب ترین بازارهای ابریشم دوران باستان بوده است.
در دوران قرون وسطی، غربیها کلمه «Urgang» را با تغییرات منطقه ای مختلف با اصطلاح «organza» تطبیق دادند. اصطلاح «organzine» به این منظور به کار می رفت تا به روش ریسندگی خاصی که در تولید نخ های مورد استفاده در این پارچه ها مورد استفاده قرار می گرفت، اشاره کند. در غرب قرنهاست که برای دوخت لباس عروسی، لباس شب و سایر لباسهایی که برای تولید آنها به پارچه سبک و نیمه شفاف نیاز است، از پارچه ارگانزا استفاده می گردد. از آنجا که پارچه ارگانزا بسیار سبک و نازک است، لذا احتمال پاره شدن آن بسیار زیاد است. از آویزان کردن منسوجات تولید شده از پارچه ارگانزا بر روی حلقه ها خودداری کنید و حتما در هنگام بسته بندی آن را در میان پوششی محافظتی مانند پارچه موسلین قرار دهید.

پارچه ارگانزا چگونه تولید می شود؟

فرآیند تولید پارچه ارگانزا بستگی به نوع ماده اولیه ای دارد که این پارچه از طریق آن تولید می شود. مثلا اگر این پارچه از پلی استر ساخته شود، از ترکیب کردن اجزای کاملا غیر ارگانیک در آزمایشگاه تولید می گردد. فرآیند تولید پلی استر شامل پالایش روغن های نفتی برای تبدیل به نخ نساجی است. در طی این فرآیند از ماشین آلات و مواد شیمیایی کاملا متفاوتی استفاده می شود.
اما تولید ابریشم فرآیندی کاملا ارگانیک است که در آن از هیچگونه ماده شیمیایی مصنوعی استفاده نمی شود. این ماده از کرم های ابریشمی حاصل می شود که پیله های ابریشم را به صورت طبیعی تولید می کنند. سپس این پیله ها در آب داغ جوشانده و یا غوطه ور می شوند، در مرحله بعد این پیله ها را «می چرخانند» یا از هم باز می کنند تا آنها را به رشته های الیاف تبدیل نمایند.
با این حال فرآیند تولید پارچه ارگانزا پس از مرحله ایی که تولید نخ نساجی به پایان می رسد، تقریبا یکنواخت است. به هر حال در تولید پارچه ارگانزا چه از الیاف ابریشم طبیعی و چه از الیاف مصنوعی استفاده گردد، تاباندن دو رشته الیاف به هم در جهت های مخالف، قدم بعدی برای تولید این پارچه محسوب می شود. وقتی این الیاف در کنار همدیگر قرار می گیرند، به دلیل نیروهای جنبشی مخالف به طور طبیعی بیشتر به یکدیگر می چسبند.

قبل از اینکه نخ حاصل ریسیده شده و به پارچه تبدیل شود، این نخ ها دفتین زده شده و با اسید فرآوری می شوند، این کار باعث افزایش سفتی پارچه می گردد. این سفتی یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده برای تمایز ارگانزا از سایر پوشاک های ابریشمی است. البته ممکن است فرآیند فرآوری با اسید برای الیاف پلی استر یا نایلون که به خودی خود سفت هستند، لازم نباشد.
برای اینکه یک پارچه ابریشمی یا مصنوعی در زمره پارچه ارگانزا قرار گیرد، باید به روش خاصی بافته شود. عواملی مانند ظاهر درز، سفتی درز و میزان چروکیدگی درز باید به دقت با هم تلفیق شوند، این موضوع بدان معنی است که هنوز هم بیشتر پارچه های ارگانزا با دست بافته می شوند. در حالیکه امکان بافت این پارچه با دستگاه هم ممکن است، اما پارچه بافته شده با دستگاه کیفیت پایین تری دارد.
در کل فرآیند تولید پارچه ارگانزا را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:

1. تولید کردن ماده: فرآیند تولید استفاده شده برای تولید پارچه ارگانزا با توجه به نوع ماده سازنده این پارچه تغییر می کند.
2. تاباندن: در تولید پارچه ارگانزا چه از الیاف ابریشم طبیعی و چه از الیاف مصنوعی استفاده گردد، تاباندن دو رشته الیاف به هم در جهت های مخالف، قدم بعدی برای تولید این پارچه محسوب می شود.
3. شانه زدن: برای اینکه سختی الیاف افزایش یابد، آنها شانه زده می شوند و با اسید فرآوری می گردند.
4. نخ ریسی کردن: الیاف حاصل برای تبدیل به پارچه ریسیده می شوند.
5. بافتن: برای اینکه نوعی از پارچه ابریشمی یا مصنوعی به عنوان ارگانزا در نظر گرفته شوند، باید عواملی مانند ظاهر درز، سفتی درز و میزان چروکیدگی درز به دقت با هم تلفیق شوند.

پارچه ارگانزا چه کاربردی دارد؟

یکی از رایج ترین کاربردهای پارچه ارگانزا در غرب، استفاده از آن در دوخت لباس عروسی است. این نوع از لباس ها اغلب دارای چین های متعدد و قسمت های پف کرده هستند که باید با پارچه های ظریف کار شوند و پارچه ارگانزا بهترین انتخاب برای این قسمت هاست. در اکثر موارد، پارچه ارگانزا برای استفاده در دوخت لباس عروسی به رنگ سفید روشن رنگ آمیزی می شود، اما ممکن است با رنگهای دیگری هم رنگ شود.
همچنین این پارچه برای دوخت لباسهای شب هم مورد استفاده قرار می گیرد که اتفاقا این نوع از لباس دارای موجهای زیاد و چین خوردگی های پیچیده است. یک نوع از لباس شب که استفاده از پارچه ارگانزا در دوخت آن به طور ویژه از محبوبیت خاصی برخوردار است، « overlay » نام دارد که نوعی شال است که روی پیراهن های زنانه یا لباس های دیگر قرار می گیرد. این نوع از شال ها معمولا دارای طرح های پیچیده و رنگ های روشن هستند.
ممکن است از پارچه ارگانزا برای دوخت لباسهای نمایش هم استفاده شود. معمولا این پارچه در دوخت زیردامنی و به خصوص لباسهای رقصنده ها مانند لباس توتوس نیز مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر استفاده از پارچه ارگانزا در دوخت لباس می توان از این پارچه برای تولید پرده، آباژور و سایر وسایل مورد استفاده در دکوراسیون داخلی نیز استفاده کرد. در کل کاربردهای این پارچه را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:

• برای پوشاک: استفاده شده در لباس های عروسی، لباس مخصوص شب نشینی، لباس نمایش
• برای وسایل دکوراسیون داخلی: استفاده شده در پرده و آباژور

پارچه ارگانزا در چه مناطقی از جهان تولید می شود؟

حوزه اصلی تولید پارچه ارگانزا به عنوان یک پارچه ابریشمی، آسیای شرقی است. فرهنگ های مختلف در چین و هند امروزی از هزاران سال پیش ابریشم تولید می کرده اند و این پارچه هنوز هم به شکل گسترده ای در میان ملت های آسیایی تولید می شود. ابریشم در گذشته به عنوان یک کالای ارزشمند تلقی می شد که به دلیل وجود آن یک مسیر تجاری سراسری به وجود آمده است. در اروپا در طول دوره های رنسانس و قرون وسطی تنها پارچه ارگانزا از طریق جاده ابریشم به دست آمده است.
در سالهای اخیر تولید ابریشم در کشورهای مختلف جهان نیز آغاز شده است، اما بزرگترین کشورهای واردکننده و صادرکننده این پارچه ها همچنان چین و هند هستند. نخ ارگانزا به طور خاص توسط تعدادی از کارخانجات نساجی در مجاورت رودخانه یانگ تسه تولید می گردد. این نوع از نخ در استان ژی جیانگ چین نیز ساخته می شود.
نخ ارگانزای درشت و زبر در منطقه بنگلور هندوستان ریسیده می شود و در بعضی از مواقع ممکن است این نخ در همان منطقه ای که رسییده می گردد به پارچه نیز تبدیل شود. با این حال بیشتر اوقات نخ ارگانزا به کارخانه های بزرگ در چین، پاکستان، اندونزی یا بنگلادش صادر می شود تا از آنها در تولید پوشاک هایی استفاده شود که در سراسر جهان به مصرف کنندگان فروخته می شوند.
اما وقتی پارچه ارگانزا از موادی به غیر از ابریشم تولید می شود، موضوع تولید این پارچه به شکل قابل ملاحظه ای تغییر می کند. تولید الیاف پلی استر و نایلون در ابتدا در ایالات متحده توسعه پیدا کرد و به همین دلیل هنوز هم ممکن است تا حدی در کشورهای غربی برای تولید پارچه ارگانزا از این الیاف استفاده شود. با این حال تولید این پارچه های مصنوعی بیشتر در کشور چین رایج است. قسمت اعظم پلی استر جهان توسط صدها شرکت نساجی در این کشور آسیایی تولید می شود. همچنین کشور چین صادرکننده برتر نایلون در جهان است. این مواد مصنوعی که در چین تولید می گردند، معمولا به نخ ارگانزا نیز تبدیل می شوند، همچنین تبدیل آنها به منسوجات تمام شده نیز در این کشور بسیار رایج است.

قیمت پارچه ارگانزا چقدر است؟

قیمت پارچه ارگانزا بستگی به نوع منسوجاتی دارد که این پارچه از طریق آنها تولید می شود. همچنین عوامل مختلف بازار نیز در قیمت گذاری آن نقش دارند. اگرچه عرضه جهانی پارچه ارگانزا نسبتا پایدار است، اما چون به این پارچه به عنوان یک منسوج خاص پسند نگاه می شود، به همین دلیل ممکن است قیمت آن بالاتر از هزینه تضمینی پارچه واقعی باشد.

عکس موجود است.

علاوه بر این، پارچه ارگانزای ابریشمی بسیار گران قیمت تر از پارچه های ارگانزایی است که با مواد اولیه دیگر تولید می شوند. ابریشم در هر زمینه ای که استفاده شود، باز هم یکی از گران قیمت ترین منسوجات جهان محسوب می شود، اما این پارچه یکی از لوکس ترین پارچه ها و سازگارترین آنها با محیط زیست است.
از ماهیت پرزحمت تولید ابریشم چیز زیادی نمی توان فهمید و این به معنی است که قیمت این پارچه همچنان بالا باقی خواهد ماند. اما نایلون و پلی استر در مقام مقایسه با ابریشم نسبتا ارزان قیمت هستند، به همین دلیل خرید پارچه ارگانزایی که از این مواد تولید شده باشد، نمی بایست قیمت به مراتب بیشتری نسبت به پارچه هایی داشته باشد که آنها نیز از مواد اولیه مصنوعی ساخته شده اند.

چه تفاوتی بین انواع مختلف پارچه ارگانزا وجود دارد؟

پارچه ارگانزا از طریق مواد اولیه متفاوتی تولید می شود و تفاوتهای اندکی هم در این نوع پارچه وجود دارد که عبارتند از:

• تنوع مواد اولیه: این نوع از پارچه در اصل از ابریشم ساخته می شود، اما در عصر حاضر یافتن پارچه ارگانزای ساخته شده از پلی استر یا نایلون متداول تر است.
• پارچه ارگانزای گل برجسته (Spark organza): این پارچه زیر مجموعه ای از پارچه های براق گل برجسته است که این گل ها در بافت پارچه گنجانده می شوند.
• پارچه ارگانزای کریستالی (Crystal organza): این نوع از پارچه ارگانزا هیچ گونه طرحی ندارد. همین موضوع باعث می شود که این پارچه درخشش بیشتری داشته باشد.
• پارچه ارگانزای مرواریدی (Pearl organza): این زیرمجموعه از پارچه های ارگانزا به دلیل جلای رنگی خاص و درخشش مروارید گونه ای که دارد، به این اسم نامگذاری شده است.

پارچه ارگانزا چه تأثیری بر روی محیط زیست دارد؟

تأثیرات زیست محیطی پارچه ارگانزا به نوع ماده اولیه ای که برای ساخت این پارچه به کار می رود، بستگی دارد. اصطلاح «ارگانزا» به جای اینکه به نوع خاصی از مواد اولیه اشاره داشته باشد، بیشتر به الگوی خاصی از بافت اشاره دارد و انواع مختلف مواد اولیه ای که در تولید این پارچه مورد استفاده قرار می گیرند، ارتباط مختلفی با محیط زیست دارند.
مثلا پارچه های مصنوعی مانند نایلون و پلی استر بر روی محیط زیست تأثیر منفی شدید می گذارند. هر دوی این مواد از نفت خام مشتق می شوند که یک منبع طبیعی تجدید ناپذیر محسوب می گردد. حجم زیادی از انرژی و نیروی انسانی در فرآیند استحصال نفت خام به کار گرفته می شود و هنگام پالایش نفت خام به عنوان ماده ای که در فرآیند تولید منسوجات از آن استفاده می گردد، انواع سموم در محیط زیست آزاد می شود.
روند تبدیل نفت خام تصفیه شده به نایلون یا پلی استر، سموم بیشتری را وارد محیط زیست می کند و این روند ممکن است به کارگران نیز آسیب برساند. بدتر از همه، پارچه های مشتق شده از مواد نفتی تجزیه پذیر نیستند؛ محصولات تولید شده از ابریشم، پنبه و سایر پارچه های ارگانیک، مدتی پس از تولید دوباره به آغوش طبیعت باز می گردند، اما پارچه هایی که بر پایه مواد نفتی تولید می شوند، باعث مسدود کردن آبراهه ها و رها سازی سموم در محیط زیست می گردند.
اما تولید ابریشم از نظر زیست محیطی پایدار است و آسیبی به محیط زیست وارد نمی کند. این پارچه از پیله های کرم ابریشم نشات می گیرد. کرم های ابریشم حشرات ریزی هستند که چرخه زندگی آنها وابسته به درختان توت است. لاروهای کرم ابریشم برگهای درخت توت را می خورند که بدون نیاز به سموم دفع آفات یا کود رشد می کنند و به محض اینکه به اندازه کافی بالغ شدند، از پیله های کرم ابریشم خارج می شوند. این پیله ها توسط کارگران جمع آوری می گردند.
فعالان حقوق حیوانات ممکن است درباره تولید ابریشم موضع گیری کنند، زیرا برای تولید پارچه ابریشمی، پیله کرم ابریشم باید به صورت زنده جوشانده شود. اما در تمام مراحل تولید یا استفاده از ابریشم هیچ ماده سمی یا تجزیه ناپذیری وارد محیط زیست نمی شود، همین امر باعث می گردد که این پارچه از منظر زیست محیطی نسبت به پارچه های مصنوعی برتری داشته باشد.

گواهینامه های موجود برای پارچه ارگانزا

اگر پارچه ارگانزا از مواد مصنوعی مانند نایلون یا پلی استر ساخته شود، تنها گواهینامه هایی که برای آن در دسترس است توسط سازمان هایی مانند سازمان استاندارد جهانی بازیافت (GRS) صادر می شود. این سازمان تنها برای محصولاتی که 100% از مواد بازیافتی تولید شده باشند، گواهینامه صادر می کند. از آنجا که این مواد از اجزای کاملا مصنوعی ساخته می شوند، داشتن این گواهینامه برای آنها به عنوان یک ماده ارگانیک یا یک ماده اصلاح نشده ژنتیکی غیر ممکن است.
اما پارچه های ارگانزای ساخته شده از ابریشم از سوی بعضی از ارگانها به عنوان یک ماده ارگانیک مورد تائید قرار می گیرند. به عنوان مثال سازمان استاندارد جهانی نساجی ارگانیک (GOTS) یک لیدر جهانی برای صدور گواهینامه منسوجات ارگانیک است، همچنین ممکن است پارچه ارگانزای ابریشمی واجد شرایط دریافت گواهینامه از وزارت کشاورزی ایالات متحده (USDA) نیز باشد. به علاوه انواع خاصی از ابریشم که در هندوستان تولید می شوند، ممکن است بتوانند واجد شرایط دریافت گواهینامه Silk Mark باشند؛ این گواهینامه تنها به تولیدکنندگانی اعطا می شود که از فرآیندهای تولید پایدار و ایمن استفاده می کنند.