پارچه مخمل از بافت دو لایه پارچه و تنیدن کرک‌ها بر روی آن به وجود می‌آید. به این صورت که دو پارچه موازی هم با یک فاصله مشخص از هم قرار می‌گیرند و کرک‌ها به صورت عمودی این دو پارچه را به هم می‌بافند. در نهایت یک تیغ از میان این دو پارچه عبور می‌کند و دو لایه پارچه کرک‌دار تولید می‌شود. بعد از این مرحله اصلاح کرک‌ها صورت می‌گیرد و تمام کرک‌ها به یک اندازه کوتاه می‌شوند تا پارچه مخمل مرغوبی تولید شود.

اولین پارچه‌های مخمل در کشور مصر با الیاف کتان تولید شدند که کرک‌هایی حلقوی داشتند و از آن برای لباس‌های درباریان و اشراف‌زادگان استفاده می‌شد. چینی‌ها نیز اولین و تنها تولیدکننده مخمل ابریشمی بودند که برای مدت‌ها راز بافندگی این نوع پارچه را برای خود نگه داشته بودند.

چه ویژگی‌هایی پارچه‌ی مخمل را تبدیل به یکی از لوکس‌ترین پارچه‌ها می‌کند؟

پارچه‌ی مخمل، پارچه‌ای کرک‌دار (پرزدار) است که لطافت و درخشندگی آن در تاریخِ لباس همواره مورد توجه انسان‌ها، خصوصا طبقه اشراف و درباریان بوده است. مخمل یک نوع بافت کرکدارِ پارچه است که به دلیل دشوار بودنِ بافتِ آن در گذشته فقط اشراف و درباریان لباس‌هایی از جنس آن را به تن می‌کردند. زمانی که با پیشرفت تکنولوژی و صنعت نساجی تولید آن انبوه شد این پارچه در دسترس عموم مردم قرار گرفت.

پارچه‌ی مخمل به جهت نوع بافت به دو دسته تقسیم می‌شود

• بافت روی سیم

کرک‌ها برای قرار گرفتن در بافت پارچه، دور سیم پیچیده می‌شوند که این سیم‌ها با عبور از تار و پودِ پارچه، کرک‌ها را وارد بافت پارچه می‌کنند و سپس سیم‌ها را از پارچه خارج می‌کنند.

• بافت دولایه

مصطلح‌تر از بافت روی سیم است و همان روش بافت ذکر شده در بالا می باشد.

پارچه‌ی مخمل به جهت بافت کرک‌ها بر سطح پارچه به دو دسته تقسیم می‌شود

• کرک در تمام سطح پارچه وجود دارد مانند مخمل ساده
• کرک در بخش‌های خاصی که باعث به وجود آمدن نقوش مختلف می‌شوند وجود دارد مانند مخمل برجسته

اصطلاح خواب پارچه‌ی مخمل و چند نکته در مورد آن

اگر کرک‌های پارچه‌ی مخمل در جهتی که بافته شده‌اند شانه شوند، مخمل درخشان و یک دست دیده می‌شود و اگر کرک ها در جهت مخالف بافت خود شانه شوند، پارچه‌ی مخمل تیره‌تر به نظر می‌رسد. برخی از پارچه‌های مخمل یکرو هستند یعنی خواب کرک‌ها در یک جهت بافته شده است. پارچه‌های مخمل دورو پارچه‌هایی هستند که کرک‌های آن در دو جهت بافته شده است.

الیاف پرکاربرد در پارچه‌های مخمل

الیاف مورد استفاده در بافت مخمل‌ها بسیار متنوع است. معمول‌ترین الیاف مورد استفاده در این پارچه، الیاف ابریشمی است. یکی از پرطرفدارترین پارچه‌ها که قیمت مناسبی هم دارد پارچه‌ی مخملی است که از ترکیب الیاف ابریشمی با الیاف ریون تولید میشود.

الیاف اسپندکس

یکی دیگر از الیاف‌های پرکاربرد در بافت مخمل‌هاست. از این نوع الیاف به دلیل کشسانی بسیار بالایی که دارد، برای تولید انواع مخمل‌های کشی استفاده میشود.

الیاف کتان

از دیگر الیاف معمول در بافت مخمل‌ها به شمار می‌آید. از الیاف پشم، پنبه و استات نیز در پارچه‌های مخملی استفاده میشود.

برای آگاهی از جنس و نوع الیاف به کار رفته در خرید پارچه‌ی مخمل، باید به اسم دو بخشی پارچه توجه شود. بخش اول شامل جنس الیاف پایه یا همان تار و پود پارچه است و بخش دوم نشان‌دهنده جنس کرک‌های بافته شده در پارچه‌ی مخمل می‎باشد.

کاربردهای پارچه‌ی مخمل

پارچه‌های مخمل به دلیل گستردگی طیف الیاف و شیوه‌ی بافت آنها، مصارف گوناگونی دارند اما عمده‌ی مصرف آنها در صنعت پوشاک و دکوراسیون داخلی است.

در صنعت پوشاک از این نوع پارچه به دلیل ضخامت بالا و همچنین کرکی بودنِ آن، که حس گرما را منتقل میکند، عموما در پارچه های زمستانی و پاییزه استفاده می‌شود. البته که امروزه طراحان زیادی در مجموعه‎های بهاره‌ی خود هوشمندانه از این پارچه استفاده می‌کنند. استفاده از پارچه‌ی مخمل در صنعت پوشاک به لباس ختم نمی‌شود. این پارچه برای تولید انواع کفش و کیف و اکسسوری‌ها نیز استفاده می‌شود.

در دکوراسیون داخلی، پارچه‌ی مخمل یکی از موارد جذاب موجود برای القای حس اشرافیت در محیط می‌باشد. استفاده از آن برای پرده، مبل، کوسن و کالای خواب از مصارف دیگر این پارچه میباشد. پارچه‌ی مخمل به دلیل درخشندگی و لطافت کم‌نظیری که در بین پارچهها دارد، همواره یکی از سه انتخاب اصلی طراحان دکوراسیون داخلی می باشد.

برای استفاده از پارچه‌ی مخمل در مبلمان، بهتر است از مخمل‌های کوبیده شده استفاده کرد زیرا ممکن است این پارچه بر اثر اصطکاک زیاد، کیفیت اولیه‌ی خود را از دست بدهد. پارچه‌های مخملِ مورد استفاده در پرده‌ها، میتواند طیف وسیعی را شامل شود؛ از مخمل‌های پردهای با بافت کرک-بلند تا کرک-کوتاه و یا کرک‌های حلقوی. مخمل پردهای ساده و مخمل پردهای طرح دار از انواع پارچه‌ی مخمل پردهای میباشند که میتوانند تمام سلیقه‌ها را شامل شوند.

الیاف به کار رفته در پارچه‌ی پرده‌ی مخمل عموما از الیاف ابریشم، پنبه و کتان می‌باشد.

دلیل استفاده از پارچه‌ی مخمل در پرده‌ی سالن‌های تئاتر

سالن‌های تئاتر در گذشته محل رفت و آمد اشراف بوده است. به همین دلیل از پارچه‌ی مخمل برای پرده سالن‌های تئاتر استفاده میشد تا حس امنیت و تجمل را به این سالن‌ها بدهد.

تفاوت پارچه‌ی مخمل با پارچه‌ی جیر

ممکن است برخی افراد پارچه‌ی جیر را با پارچه‌ی مخمل اشتباه بگیرند اما این دو پارچه کاملا با یکدیگر تفاوت دارند. پارچه‌ی جیر، چرمِ نازک شده است که در مقابل پاره شدن بسیار حساس است اما پارچه مخمل پارچه‌ی بادوامی است که کرک دارد.

پارچه‌ی جیر یا منشا حیوانی دارد و یا کاملا مصنوعی است، این در حالی است که پارچه‌های مخمل از الیاف ابریشم و کتان و گاهی پنبه بافته می‌شوند.

یک اشتباه مصطلح و رایج در مورد پارچه‌ی پنه

به پارچه‎ای که از فشردگیِ کرک‌ها بر روی تار و پود به دست می‌آید در اصطلاح مخمل پنه گفته می‌شود اما نباید فراموش کنیم که ظاهر این پارچه شبیه مخمل‌هاست ولی بافت آن مخمل نیست.

انواع پارچه‌ی مخمل

مخمل کشی

در بافت این نوع مخمل از الیاف کشی، مانندِ اسپندکس یا ریون یا دیگر الیاف کشی استفاده می‌شود. کشسانیِ این نوع پارچه باعث میشود لباس شما تن‌خور بسیار زیبایی داشته باشد.

مخمل سیزل

در مخمل سیزل برای ایجاد سایه روشنِ طرح مورد نظر، از کرک باز و بسته در بافت پارچه استفاده میشود.

مخمل طرح‌دار

مخمل طرح‌دار توسط مواد شیمیایی که اطراف طرح مورد نظر را می‌سوزاند تولید می‌شود. این نوع مخمل فقط بر روی طرح مورد نظر کرک دارد.

مخمل چروک

پارچه‌ی مخمل چروک با پیچاندن و فشرده شدن توسط دستگاه‌های مختلف مکانیکی تولید می‌شود. این پارچه در سطح خود تیرگی و روشنی‌های بسیاری دارد.

مخمل چکش خورده

این نوع مخمل شباهت بسیار زیادی به مخمل چروک دارد و تفاوت آنها در این است که در مخمل چروک فشار در تمام سطح پارچه به یک اندازه اعمال می‌شود و کرک‌ها یکدست هستند اما در مخمل چکش خورده فشار متفاوتی بر کل پارچه اعمال میشود که باعث میشود کرک‌های روی پارچه کوتاه و بلند بشوند.

مخمل ابریشم

نرمترین و زیباترین نوع مخمل، مخمل ابریشم است. لطافت و ریزش آن منحصر به فرد و تماشایی‌ست. برای انواع لباس چین دار و ریزش‌دار بسیار مناسب است.

مخمل کوبیده

این نوع پارچه‌ی مخمل از کوبیده شدنِ مکانیکی در جهتهای مختلف به دست می‌آید. درخشندگی این نوع مخمل بسیار بالا و مثال زدنی‌ست و طرح‌ها بر روی این نوع مخمل از شفافیت بالایی برخوردار است.

مخمل براق

یکی از انوع مخمل کوبیده است که فشار مکانیکی وارد بر آن فقط از یک جهت می‌باشد.

مخمل برجسته

از این نوع پارچه معمولا برای روکش مبل و کوسن استفاده می‌شود. این نوع مخمل توسط دستگاه‌های حرارتی که فشار را مطابق طرح به پارچه وارد میکنند تولید می‌شود.

مخمل ولور

مخمل ولور یکی از مخمل‌هایی است که وزن نسبتا بالایی دارد و کرک‌های بافته شده در آن بلندتر از سایر مخمل‌ها است.

مخمل نخی

همان طور که از نامش پیداست الیاف به کار رفته در آن نخی میباشد. این نوع مخمل بسیار سبک است و دوام خوبی دارد. این پارچه خاصیت کشسانی ندارد.

مخمل کبریتی

پارچه ای با ضخامت و دوام بالاست. از پارچه‌ی مخمل کبریتی در کت و شلوار، لباس کودکان، انواع کلاه و… استفاده می‌شود. بافت این نوع پارچه به صورت راه راهِ عمودی است که اندازهی کرکها در فواصل مشخص کوتاه و بلند می‌شود. بعد از شستشوی این پارچه اگر خطوط عمودی بهم ریخت با استفاده از یک فرچهی نرم دوباره میتوان کرک‌ها را به حالت اولیه برگرداند. حفظ کیفیت اولیه‌ی این پارچه بیش از هر چیز به نحوه‌ی اتوکشی آن بستگی دارد.

مزایای پارچه‌ی مخمل

• لباس‌هایی که با این پارچه دوخته میشوند تن‌خورِ فوق‌العادهای دارند که از مهمترین ویژگی‌های مثبت این پارچه است.
• خوش‌دوخت بودن و چشم نوازی این پارچه بسیاری از طراحان و خیاطان لباس را به سمت استفاده از این پارچه جذب میکند.
• اتوکشی آسانِ پارچه‌ی مخمل از ویژگی‌هاییست که هر مشتری هنگام خرید پارچه‌ی مخمل به آن توجه میکند.
• چروکپذیری پایینِ این پارچه یکی دیگر از فاکتورهای مهم در انتخاب آن برای انواع لباس می‌باشد.
• تنوع بسیار زیاد آن در رنگ و بافت و جنس. طیف مخمل‌ها آن قدر گسترده است که هر فردی با هر سلیقه‌ای که داشته باشد، میتواند از بین آنها پارچه و طرح دلخواه خود را انتخاب کند.
• لطافت و نرمی پارچه‌ی مخمل و راحتیِ آن در تن، باعث میشود تا کسی که یک بار لباس مخمل به تن کرده باشد شیفته این پارچه شود.
• پارچه‌ی مخمل نیاز به آسترکشی ندارد و همین نکته آن را نسبت به سایر پارچه‌های مجلسی در اولویت دوخت قرار میدهد.

معایب پارچه مخمل

• پرز گرفتن در برخی از پارچه‌های مخمل موجب میشود تا برخی از افراد تمایلی برای خرید آن نداشته باشند. هر چند شست و شوی آن با آب و صابون تا حدودی این مشکل را برطرف میکند.
• هنگام دوخت بر روی پارچه‌ی مخمل امکان شکافتن وجود ندارد زیرا ممکن است کرک‌ها کیفیت اولیه‌ی خود را از دست بدهند و جای سوزن بر روی لباس بماند.
  

  شستشوی پارچه‌ی مخمل

  • برای شست و شوی پارچه مخمل باید ترجیحا از صابون حل شده در آب به همراه نرم کننده استفاده کنید.
  • هنگام شستشوی پارچه مخمل با دست، از ساییدن و چلاندن آن خودداری کنید زیرا ممکن است کرک‌های پارچه آسیب ببینند.
  • برای از بین بردن لکه‌ها از روی پارچه‌ی مخمل، ابتدا تکه‌ای پارچه آغشته به صابون را برای مدتی روی لکه قرار داده و سپس به آرامی روی آن بکشید.
  • هنگام شستشوی لباس مخمل حتما آن را پشت و رو کرده و داخل ماشین لباسشویی قرار دهید.
  • برای شست و شوی پارچه‌های مخمل باید از آب ولرم استفاده شود.
  • برای گردگیری و گرفتن پرزهای پرده و لباسهای مخملی، میتوانید از جاروبرقی با مکشِ پایین و در جهت خواب پارچه استفاده کنید.
  • هنگام استفاده از ماشین لباسشویی برای شستشوی پارچه‌ی مخمل، دور گردش ماشین را روی 600 یا 800 دور در دقیقه بگذارید (با دور گردش پایین بشویید).
  • هنگام استفاده از ماشین لباسشویی برای لباس‌های مخمل، از خشک‌کن استفاده نکنید.
  • لباس‌های نمدار را به دقت بتکانید و در هوای آزاد خشک کنید.
  • پارچه‌های مخمل را زیر نور مستقیم خورشید قرار ندهید. این کار باعث رنگ‌پریدگی و از دست رفتن کیفیت اولیه‌ی پارچه می‌شود.
  • اگر کرک‌های پارچه‌ی مخمل به هم ریخت، به کمک یک فرچه میتوانید آن را به حالت اولیه برگردانید.

اتوکشی پارچه‌های مخمل

• اتوکشی پارچه‌های مخمل باید از پشت آن و در جهت خواب پارچه باشد.
• برای حفظ درخشندگی پارچه‌ی مخمل، آن را با دمای پایین اتو بزنید.
• هنگام اتوکشیِ پارچه‌ی مخمل، حتما زیر آن یک حوله‌ی ضخیم و نرم پهن کنید.
• استفاده از اتوی پرسی موجب از بین رفتن ایستاییِ کرک‌های پارچه‌ی مخمل میشود.
• هنگام اتوکشی پارچه‌ی مخمل، اتو را به نرمی و با فشار کمِ دست روی پارچه حرکت دهید.
• هنگام اتوکشی، استفاده از بُردهای سوزنیِ مخصوص زیر پارچه‌های مخمل میتواند به حفظ کیفیت و درخشندگی پارچه‌ی مخمل شما کمک کند

ر هنگام دوخت پارچه مخمل چه نکاتی را باید رعایت کنیم؟

• پارچه‌های مخمل به دلیل سه بعدی بودن، دارای سایه روشن هستند. قبل از برش حتما به خواب پارچه دقت کنید.
• هنگام قرار دادن الگو بر روی پارچه، دقت کنید تا تمام قسمت‌های الگو در یک راستا قرار بگیرند وگرنه لباس شما دو رنگ میشود.
• کرک‌های پارچه‌ی مخمل از لبهای که برش خورده باشند میریزند. به همین دلیل استفاده از قیچی‌های تیز و زیگزاگی هنگام برش میتواند به شما کمک کند.
• از زدن سوزن‌های غیرضروری برای فیکس کردنِ الگو به پارچه‌ی مخمل خودداری کنید زیرا رد آن بر روی پارچه باقی خواهد ماند.

منبع : ربانی