ژاکارد (Jacquard) نوعی پارچه است که با ماشین بافندگی مخصوص خودش بافته می‌شود. طرح این پارچه به جای آنکه روی سطح آن چاپ شود، در تار و پود پارچه بافته می‌شود. در این مطلب، از هر آنچه باید درباره پارچه ژاکارد بدانید برایتان گفته‌ایم. با ما همراه باشید.

تاریخچه پارچه ژاکارد

پارچه ژاکارد به نام ژوزه ماری ژاکارد (Joseph Marie Jacquard) مخترع فرانسوی که این دستگاه بافندگی را در سال ۱۸۰۱ میلادی اختراع کرد نامگذاری شده است. ژاکارد متوجه شده بود که بافتن پارچه با وجود اینکه کار پیچیده و ظریفی است، اما کاری تکراری و خسته‌کنند است. او بر این باور بود که کار پارچه‌بافی از الگوهای پیچیده می‌تواند به شکل خودکار با دستکاری الگوهای ساده انجام شود. به این ترتیب جرقه ساخت این دستگاه در ذهن او شکل گرفت. او سیستمی را در ذهنش داشت که در آن الگوی طرح‌ها روی کارت‌های پانچ شده نقش می‌بست. در هر پرتاب ماکو یکی از کارت‌ها در مسیر میله‌ها قرار می‌گرفت. الگوی سوراخ‌ها تعیین می‌کرد که کدام میله باید طبق برنامه عبور کند و طرح ایجاد شود. این دستگاه انعطاف‌پذیر بود و قابلیت ایجاد طرح‌های بسیار پیچیده‌ای را داشت.
برخلاف چاپ‌هایی که بعد از بافت پارچه به کار می‌روند، طرح‌های ژاکارد همراه با بافت پارچه ایجاد می‌شوند. مزیت دستگاه بافندگی ژاکارد، توانایی در هم بافتن هزاران تار برای ایجاد طرح‌های منحصربه‌فرد است.

بیش از یک قرن و نیم از اختراع آقای ژاکارد که انقلابی در صنعت نساجی ایجاد کرد، می‌گذرد. در دهه ۱۹۸۰ میلادی، دستگاه‌های اصلی الکترونیک بافندگی ژاکارد (the original electronic jacquard looms) به بازار عرضه شدند. امروزه برنامه کارت‌های پانچ ژاکارد به طور گسترده با برنامه‌های کامپیوتری مدرن جایگزین شده است که امکان طراحی‌های پیچیده‌تر را ممکن می‌سازد. با این حال پارچه‌هایی که امروزه تولید می‌شوند، به پاس پیشرفت شگفت‌انگیز او که چند قرن پیش رویای آن را داشت، همچنان ژاکارد نامیده می‌شوند.

پارچه‌های ژاکارد امروزی

امروزه پارچه‌های ژاکارد مدرن از انواع مختلف الیاف‌ها از پنبه طبیعی و ابریشم تا پلی‌استر مصنوعی و ترکیبات پنبه پلی‌استر تولید می‌شود. وجه اشتراک تمام آنها روش تولیدشان است. به طور کلی این پارچه‌ها طراحی پیچیده‌ای دارند و محکم‌تر و ضخیم‌تر از بسیاری از بافت‌های دیگر هستند. مشخصه عمده پارچه‌های ژاکارد طراحی آن است که به جای چاپ یا گلدوزی روی آن داخل پارچه بافته می‌شود. به همین دلیل برخی از انواع ژاکارد، دورو و با طرح منها (negative) در پشت پارچه هستند.

ژاکارد چه ویژگی‌هایی دارد؟

ویژگی‌های این پارچه به مواد ترکیبی آن بستگی دارد. اما برخی از ویژگی‌های آن در همه آنها مشترک است. از ویژگی‌های پارچه ژاکارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بادوام و باثبات است
• محکم است و خاصیت ارتجاعی یا کشسانی دارد
• در برابر سایش و چروک مقاوم است.

دو دلیل دیگر هم وجود دارد که ژاکارد را از سایر پارچه‌ها متمایز می‌کند:
اول، پیچیدگی طراحی آن است. قبل از اختراع دستگاه بافندگی ژاکارد، بافت این طرح‌ها با دست انجام می‌گرفت که نیرو و زمان زیادی صرف آن می‌شد. اما امروزه نقش‌هایی با جزییات بسیار زیاد در کوتاه‌ترین زمان و به طور اتوماتیک بافته می‌شوند. راز این کار در کنترل الیاف تار است. دستگاه بافندگی ژاکارد با انتخاب و بالا بردن الیاف تار، طرح را خلق می‌کند.
دوم، تعداد رنگ‌های به کار برده شده در آن است. فناوری‌های مدرن امکان تولید طرح‌های پیچیده با تعداد زیادی رنگ دلخواه و متنوع را فراهم کرده است.

جنس پارچه ژاکارد چیست؟

پارچه ژاکارد نوعی بافت است که می‌تواند از طیف گسترده‌ای از الیاف بافته شود. از جمله این الیاف می‌توان به کتان، ابریشم، پنبه، پشم و الیاف ترکیبی اشاره کرد که محبوب‌ترین آنها ژاکارد ابریشمی و ژاکارد پنبه‌ای است.

ژاکارد ابریشمی

ژاکارد ابریشمی از ابریشم خالص یا ترکیب با ابریشم بافته می‌شود. بر خلاف ابریشم چاپ شده، طرح این پارچه از بافت پیچیده آن به دست می‌آید که اغلب بافت آن قابل لمس و برجسته است. اساسا هر پارچه ابریشمی بافته شده در دستگاه ژاکارد، به عنوان ژاکارد در نظر گرفته می‌شود. برخی از نمونه‌های این پارچه عبارتند از:

• ارگانزای ابریشمی (silk organza)
• تافته ابریشمی (silk taffeta)
• کرپ ابریشمی (silk crepe de chine)
• شیفون ابریشمی (silk chiffon)
• ساتن ابریشمی (silk satin)

ژاکارد پنبه‌ای (Cotton)

ژاکارد پنبه‌ای نوع دیگری از ژاکاردهای طبیعی است که از الیاف پنبه‌ای درست می‌شود. ژاکارد پنبه‌ای چروک نمی‌شود، برای پرده‌های دراپه  بسیار مناسب است، واقعا بادوام است، عموما سبک و نرم است و به همین دلیل برای پیراهن، دامن، کت و شلوار هم مناسب است.
مانند هر پارچه پنبه‌ای دیگر، ژاکارد پنبه‌ای ضد آلرژی و سازگار با محیط زیست است. ژاکارد پنبه‌ای عمدتا در هر دو رو طرح دارد که می‌تواند از دو رنگ یا ترکیبی از چند رنگ باشد.
یک روی آن برجسته و روی دیگر آن فرو رفته است. اگر در یک روی آن رنگ‌های تیره و در روی دیگر پارچه رنگ‌های روشن به کار رفته باشد، این رنگ‌ها در چنین طرح‌هایی مانند آینه منعکس می‌شوند.

از پارچه ژاکارد در چه مواردی می‌توان استفاده کرد؟

پارچه‌های ژاکارد در ترکیب‌ها و وزن‌های متنوعی تولید می‌شوند و برای اهداف متفاوتی به کار می‌روند. از پارچه‌های ژاکارد سبک‌تر اغلب برای تهیه لباس‌های بهاری و تابستانی و از پارچه‌های ژاکارد سنگین‌تر برای لباس‌های مخصوص فصول سرد استفاده می‌کنند.
این پارچه به طور گسترده در تولید لباس، کراوات، روبان، الو کانتنت و همچنین در پارچه لوازم خانگی منزل مانند مبل، پرده، سرویس خواب و نظایر آنها کاربرد دارد.
پارچه‌های ژاکارد را به شکل دو رو یا دو طرفه هم تولید می‌کنند که در رنگ‌های متضاد بافته می‌شوند و از هر دو رو قابل استفاده هستند.

طرح‌ها و الگوهای محبوب در پارچه ژاکارد

ژاکارد پارچه زیبایی است و می‌توانید از طرح‌ها و ضخامت‌های متنوع آن به منظور اهداف مختلف استفاده کنید. اگر می‌خواهید لباس نازک و سبک داشته باشید پارچه‌‌های ژاکارد ابریشمی یا پنبه‌ای را امتحان کنید. ژاکارد پشمی یا ژاکارد ترکیبی برای لباس‌های ضخیم‌تر مانند پالتو و کت و شلوار مناسب هستند.
از محبوب‌ترین طرح‌های پارچه ژاکارد، طرح راه راه، شطرنجی و گلدار آن است. درست است که پارچه‌های چاپ شده مد روز هستند، اما ژاکارد جایگزینی مناسب برای افرادی است که می‌خواهند طرح‌های متفاوتی را امتحان کنند.
در واقع هیچ دلیلی برای امتحان نکردن ژاکارد وجود ندارد. بافت محکم این پارچه برای هر نوع لباسی مناسب است. طراحان مد، بافت‌های متفاوت را دوست دارند و معمولا به هماهنگی با مد اهمیتی نمی‌دهند. بهتر است شما هم نمونه‌های آنها را دنبال کنید تا لباس‌هایی متفاوت از مد روز اما شیک و زیبا داشته باشید. به عنوان مثال، یک دست کت و شلوار از ژاکارد پنبه‌ای ضخیم برای جلسات کاری، کت و دامن یا پیراهن از ژاکارد ابریشمی برای مهمانی‌ها، لباسهای ژاکارد پنبه‌ای برای روزهای گرم، پالتوی ژاکارد پشمی برای پاییز یا زمستان و نظایر آنها می‌توانند جلوه‌ای متفاوت در بین دیگران به شما بدهند. صدها روش برای ترکیب پارچه‌های ژاکارد در لباس‌های مختلف وجود دارد.

آیا می‌توان از پارچه ژاکارد در دکوراسیون منزل استفاده کرد؟

پاسخ مثبت است. واقعیت این است که پارچه‌ای بهتر از ژاکارد برای مبلمان منزل‌تان پیدا نمی‌کنید. شما می‌توانید با استفاده از پارچه‌های ژاکارد با طرح گل در پرده‌ها، روکش مبل و سایر وسایل پارچه‌ای منزل، فضای خانه را در تمام طول سال بهاری نگه دارید.
مبلمان – اگر مبل‌های با طرح کلاسیک دوست دارید، ژاکارد گلدار بهترین انتخاب است. اما اگر اشکال ساده هندسی را دوست دارید، از پارچه ژاکارد با طرح‌های هندسی زیبا برای مبلمان استفاده کنید.
پرده – این پارچه افت بسیار زیبایی دارد که می‌توانید از آن برای پرده‌های دراپه و والان استفاده کنید. همچنین به دلیل ضخامت خوبی که دارد، برای محافظت از شما در برابر اشعه‌های نور خورشیدی که به اتاق وارد می‌شود بسیار مناسب است.
تشک و سرویس خواب – از آنجایی که پارچه ژاکارد پنبه‌ای (cotton) به راحتی شست‌وشو می‌شود و هوا در تار و پود آن جریان می‌یابد، اغلب از آن برای تشک و سرویس خواب استفاده می‌شود.

مزایا و معایب پارچه ژاکارد

تنوع در رنگ، وزن و طرح این پارچه سبب شده است انتخاب آن بسیار راحت باشد.
این پارچه در برابر سایش مقاوم است و بخصوص اگر از آن برای پرده استفاده شود، رنگ نمی‌بازد و تا مدت‌های طولانی وا نمی‌رود. به خوبی شستشو می‌شود.
پارچه‌های ژاکارد آب را جذب نمی‌کنند، هر گونه آلودگی روی آن به آسانی برطرف می‌شود. اگر لکه بسیار مقاومی روی آن بیفتد که نتوان آن را تمیز کرد، به راحتی می‌توان آن را در لباسشویی شست.
این پارچه ظاهر شیک و لوکسی دارد که از گذشته‌های دور در سالن‌ها و تالارهای مجلل، فضای هتل‌ها و رستوران‌های گرانقیمت از آن استفاده می‌شد و هنوز هم در مکان‌های شیک از آن استفاده می‌شود.
متاسفانه پارچه ژاکارد اگر برای مواردی مانند رو تشکی یا لباس‌هایی استفاده شود که به شکل روزانه نیاز به شستشو دارند، در درازمدت خاصیت کشسانی خودشان را از دست می‌دهند و به دلیل شستن زیاد کم‌رنگ می‌شود.

چگونه می‌توانیم از لباس‌ها یا مبلمانی که در آنها پارچه  ژاکارد به کار رفته است مراقبت کنیم

مراقبت از این پارچه واقعا آسان است. اما از آنجایی که ژاکارد نوعی بافت است که می‌تواند از هر الیافی (نخ) بافته شود، دستورالعمل‌های مراقبت از آن تا حد زیادی به نوع الیاف آن بستگی دارد. برخی از انواع ژاکاردها قابل شستشو هستند، اما برخی دیگر بهتر است به خشک‌شویی برده شوند. به طور کلی، بهترین روش برای تمیز کردن پارچه ژاکاردی که خیلی لطیف یا خیلی ضخیم است، خشک‌شویی است.

• ژاکاردهای محکم که زیاد لطیف یا ضخیم نیستند را می‌توانید با دست یا در ماشین لباسشویی با دمای ۳۰ درجه بشویید. مراقب باشید به هیچ عنوان از مواد سفیدکننده استفاده نکنید.
• پارچه را نچلانید. در عوض آن را روی یک آویز یا یک سطح صاف قرار دهید و بگذارید به دور از نور آفتاب خشک شود.
• اگر می‌خواهید ژاکارد را بفشارید و آب آن را بگیرید، از پشت پارچه این کار را انجام دهید تا طرح آن آسیب نبیند. این کار را با ملایمت انجام دهید.
• از تمیزکننده‌های قوی استفاده نکنید. با این کار، الیاف ژاکارد به آسانی آسیب می‌بیند و ممکن است آب برود، رنگ پس بدهد یا از ریخت بیفتد.
• همیشه از سمت پشت پارچه ژاکارد آن را اطو کنید.
• در بسیاری از موارد (به ویژه در روکش تشک‌ها) لکه‌های روی این پارچه به راحتی با دستمال مرطوب کشیدن پاک می‌شود و نیازی به شست‌وشوی زیاد آن نیست.

تشخیص و خرید پارچه ژاکارد

معمولا تشخیص بافت ژاکارد آسان است. این پارچه به دلیل گل‌ها و طرح‌های برجسته‌ای که دارد و اینکه طرح آن چاپی نیست به راحتی قابل تشخیص است، اما برای تشخیص نوع مرغوب آن و نیز انواع باید کمی دقت کنید. البته بسیاری از پارچه فروشان خودشان انواع آن را به شما معرفی می‌کنند و می‌توانید از پارچه‌فروشی‌های معتبر این پارچه را تهیه کنید.
با این حال، اگر علاقه‌ای به پرسه زدن در بازار پارچه فروشان ندارید یا فرصت آن را ندارید که برای خرید بروید، می‌توانید در خانه‌تان بنشینید و با چند کلیک از طریق آنلاین خرید کنید. با این کار می‌توانید به راحتی و با خیال راحت تمام رنگ‌ها، طرح‌ها و جنس پارچه ژاکارد را بررسی و مقایسه کنید و تصمیم بگیرید. سپس از وب‌سایت‌های معتبر پارچه‌فروشی، خریدتان را انجام دهید. حتی می‌توانید با مقایسه قیمت‌های چندین وب‌سایت بهترین قیمت را در نظر بگیرید.

منبع : روچی